पंडित जवाहरलाल नेहरू - भारताचे पहिले पंतप्रधान आणि आधुनिक भारताचे शिल्पकार
पंडित जवाहरलाल नेहरू यांचा नाव ऐकताच भारतीय स्वातंत्र्य संग्राम, देशाची प्रगती आणि आधुनिक भारताच्या निर्मितीशी संबंधित विचार आपल्याला डोळ्यासमोर येतात. नेहरूजी हे केवळ पहिले पंतप्रधान नव्हते, तर एक दूरदर्शी नेता, शिक्षित विचारवंत आणि भारताच्या भविष्यासाठी मार्गदर्शक होते.
प्रारंभिक जीवन आणि शिक्षण
जवाहरलाल नेहरू यांचा जन्म १४ नोव्हेंबर १८८९ रोजी इलाहाबाद, उत्तर प्रदेश येथे झाला. त्यांचे वडील मोतीलाल नेहरू हे एक प्रख्यात वकील होते आणि भारतीय राजकारणात सक्रिय होते. नेहरूजींनी आपल्या बालपणापासूनच शिक्षणावर विशेष लक्ष दिले. त्यांनी हाररो आणि ट्रिनिटी कॉलेज, कॅम्ब्रिज येथे शिक्षण घेतले आणि इंग्लंडमध्ये इनर टेंपलमध्ये कायद्याचे शिक्षण पूर्ण केले.
बालपणातील प्रभाव
जवाहरलाल यांनी आपल्या बालपणातच देशभक्ती आणि सामाजिक सेवा यांचे महत्त्व ओळखले. त्यांच्या घरात अनेक राजकीय चर्चासत्रे आणि स्वातंत्र्य संग्रामाशी संबंधित गोष्टी ऐकण्याची संधी मिळाली, ज्यामुळे त्यांचा व्यक्तिमत्त्वाचा विकास झाला.
राजकारणात प्रवेश
नेहरूजींनी इंग्लंडमधून परतल्यावर भारतीय राजकारणात सक्रिय सहभाग घेतला. महात्मा गांधींच्या नेतृत्वाखालील भारतीय स्वातंत्र्य चळवळीत त्यांनी महत्वाची भूमिका बजावली. नेहरूजींनी मुलांपासून मोठ्यांपर्यंत सर्वांमध्ये शिक्षण आणि आधुनिक विचारांची जागरूकता पसरवण्याचे काम केले.
स्वातंत्र्य संग्रामातील योगदान
जवाहरलाल नेहरू हे भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेसचे महत्त्वाचे नेते होते. त्यांनी ब्रिटिश साम्राज्याविरुद्ध अनेक आंदोलनांमध्ये भाग घेतला. त्यांचा संघर्ष फक्त राजकीय नव्हता तर सामाजिक आणि आर्थिक क्षेत्रातही होता. स्वातंत्र्यानंतर त्यांनी भारताच्या औद्योगिकीकरण, शिक्षण आणि विज्ञानाच्या क्षेत्रात अनेक उपक्रम राबवले.
भारताचे पहिले पंतप्रधान
१५ ऑगस्ट १९४७ रोजी भारताला स्वातंत्र्य मिळाल्यानंतर, जवाहरलाल नेहरू भारताचे पहिले पंतप्रधान झाले. त्यांच्या नेतृत्वाखाली भारताने लोकतांत्रिक मूल्ये अंगिकारली, संविधान लागू केले आणि एक आधुनिक राष्ट्र म्हणून स्वतःची ओळख निर्माण केली.
आर्थिक आणि सामाजिक धोरणे
नेहरूजींनी औद्योगिकीकरणावर भर दिला आणि शहरी तसेच ग्रामीण विकासासाठी योजनांची अंमलबजावणी केली. त्यांनी शिक्षण, आरोग्य, विज्ञान आणि तंत्रज्ञान या क्षेत्रात प्रगतीसाठी धोरणात्मक निर्णय घेतले. 'पाच वर्षांचे योजना' हे त्यांचे आर्थिक धोरणाचे महत्त्वाचे साधन होते, ज्यामुळे देशाच्या विकासात गती आली.
विद्यार्थी आणि युवा वर्गावरील प्रभाव
नेहरूजींनी विद्यार्थ्यांना आणि युवांना नेहमी प्रेरित केले. 'चिल्ड्रन्स डे' म्हणून १४ नोव्हेंबर साजरा करण्याची परंपरा त्यांच्या बाल प्रेमामुळे सुरु झाली. त्यांनी शिक्षणाला प्राधान्य दिले आणि विज्ञान, तंत्रज्ञान व जागतिक दृष्टिकोन यावर भर दिला.
जवाहरलाल नेहरूंचे विचार आणि दृष्टिकोन
नेहरूजी हे केवळ राजकारणी नव्हते, तर एक दूरदर्शी विचारवंतही होते. त्यांनी स्वतंत्र भारताच्या निर्मितीसाठी धर्मनिरपेक्षता, समाजवाद आणि विज्ञानविज्ञान यावर आधारित धोरणे राबवली. त्यांच्या लिखाणातून त्यांचे विचार स्पष्ट दिसतात, ज्यात मानवतेसाठी, शिक्षणासाठी आणि राष्ट्राच्या प्रगतीसाठी केलेले विचार मांडले आहेत.
लेखन आणि विचारसरणी
नेहरूजींनी अनेक पुस्तकं आणि लेख लिहिले, ज्यात 'डिस्कव्हरी ऑफ इंडिया', 'ग्लिम्प्सेस ऑफ वर्ल्ड हिस्ट्री' हे प्रमुख आहेत. त्यांच्या लिखाणातून त्यांची बुद्धिमत्ता, इतिहासाची जाण आणि भविष्याची दृष्टी स्पष्ट दिसते. हे लिखाण विद्यार्थ्यांना, इतिहास प्रेमींना आणि राजकीय विचारवंतांना सदैव प्रेरणा देते.
जवाहरलाल नेहरू यांचा वारसा
नेहरूजींचा वारसा आजही भारतीय राजकारण, शिक्षण, विज्ञान आणि सामाजिक क्षेत्रात दिसतो. त्यांनी देशाच्या एकात्मतेसाठी आणि सामाजिक न्यायासाठी केलेले प्रयत्न अमूल्य आहेत. त्यांच्या नेतृत्वाखाली भारताने आंतरराष्ट्रीय स्तरावर आपली ओळख निर्माण केली आणि आधुनिक भारताचा पाया मजबूत झाला.
```0सार्वभौमिक योगदान
नेहरूजींनी केवळ भारतातच नव्हे, तर जागतिक स्तरावर शांतता, सहकार्य आणि लोकतांत्रिक मूल्यांचा प्रचार केला. त्यांनी जगातील अनेक नेत्यांसोबत संवाद साधला आणि भारताला जागतिक नकाशावर एक प्रतिष्ठित स्थान मिळवून दिले.
तुम्हाला हा लेख आवडला असेल तर कृपया मराठी वाचनालय ला फॉलो करा, आपले विचार कमेंटमध्ये नोंदवा आणि हा लेख मित्रांसोबत शेअर करा.