छत्रपती शिवाजी महाराजांवरील १०० महत्वाचे प्रश्नोत्तरे
छत्रपती शिवाजी महाराज हे केवळ महाराष्ट्राचेच नव्हे तर संपूर्ण भारताचे प्रेरणास्थान आहेत. त्यांच्या जीवनावर, कार्यावर, युद्धनीतीवर व राज्यकारभारावर अनेक प्रश्न विचारले जातात. खाली दिलेली १०० प्रश्नोत्तरे शालेय विद्यार्थ्यांपासून स्पर्धा परीक्षांपर्यंत सर्वांसाठी उपयुक्त ठरतील.
भाग १ : शिवाजी महाराजांचे बालपण व प्रारंभीचे आयुष्य
प्र.१ : छत्रपती शिवाजी महाराजांचा जन्म कधी झाला?
उ. : १९ फेब्रुवारी १६३० रोजी.
प्र.२ : शिवाजी महाराजांचा जन्म कुठे झाला?
उ. : शिवनेरी किल्ल्यावर.
प्र.३ : शिवाजी महाराजांचे वडील कोण होते?
उ. : शहाजी राजे भोसले.
प्र.४ : शिवाजी महाराजांची आई कोण होती?
उ. : जिजाऊ.
प्र.५ : शिवाजी महाराजांचे गुरु कोण होते?
उ. : संत समर्थ रामदास स्वामी.
प्र.६ : बालपणी शिवाजी महाराजांना कोणत्या गोष्टींचा संस्कार झाला?
उ. : धर्म, शौर्य व स्वराज्याचा.
प्र.७ : शिवाजी महाराजांना बालपणी कोणत्या गोष्टींचा छंद होता?
उ. : किल्ले जिंकणे आणि खेळातून सैनिकी शिक्षण घेणे.
प्र.८ : शिवाजी महाराजांचे पहिले गुरुजी कोण होते?
उ. : दादोजी कोंडदेव.
प्र.९ : शिवाजी महाराजांची पहिली पत्नी कोण होती?
उ. : सईबाई निंबाळकर.
प्र.१० : शिवाजी महाराजांना किती पत्नी होत्या?
उ. : आठ.
भाग २ : शिवाजी महाराजांचे स्वराज्य स्थापनेचे कार्य
प्र.११ : शिवाजी महाराजांनी स्वराज्य स्थापनेची शपथ कुठे घेतली?
उ. : रायरेश्वर मंदिरात.
प्र.१२ : शिवाजी महाराजांनी सर्वप्रथम कोणता किल्ला जिंकला?
उ. : तोरणा किल्ला.
प्र.१३ : शिवाजी महाराजांनी तोरणा किल्ला कोणत्या वर्षी जिंकला?
उ. : १६४५ साली.
प्र.१४ : शिवाजी महाराजांनी पुरंदर किल्ला कोणाकडून जिंकला?
उ. : आदिलशाहीकडून.
प्र.१५ : शिवाजी महाराजांच्या स्वराज्य स्थापनेत मुख्य सहकारी कोण होता?
उ. : मावळ्यातील शूर मावळे.
प्र.१६ : शिवाजी महाराजांनी हिंदवी स्वराज्याची घोषणा कधी केली?
उ. : १६४५ मध्ये रायरेश्वर येथे.
प्र.१७ : शिवाजी महाराजांनी ‘राजगड’ किल्ला कधी राजधानी केला?
उ. : १६४८ मध्ये.
प्र.१८ : शिवाजी महाराजांनी प्रतापगड किल्ला कधी बांधला?
उ. : १६५६ मध्ये.
प्र.१९ : अफजलखानाचा वध कुठे झाला?
उ. : प्रतापगड येथे.
प्र.२० : शिवाजी महाराजांनी अफजलखानाचा वध कधी केला?
उ. : १६५९ मध्ये.
भाग ३ : शिवाजी महाराज व मुघल साम्राज्य
प्र.२१ : शिवाजी महाराजांनी शहिस्तेखानावर धाडसी हल्ला कधी केला?
उ. : १६६३ मध्ये.
प्र.२२ : शहिस्तेखानावर हल्ला कुठे झाला?
उ. : पुणे, लाल महालात.
प्र.२३ : शिवाजी महाराजांनी आग्र्याहून सुटका कधी केली?
उ. : १६६६ मध्ये.
प्र.२४ : शिवाजी महाराजांना आग्र्यात कैदेत कोणी ठेवले?
उ. : औरंगजेबाने.
प्र.२५ : आग्र्याहून सुटका करताना शिवाजी महाराज कोणत्या योजनेने बाहेर पडले?
उ. : फळांच्या टोपल्यात लपून.
प्र.२६ : शिवाजी महाराजांनी पुरंदरचा तह कोणाशी केला?
उ. : जयसिंगशी.
प्र.२७ : पुरंदरचा तह कोणत्या वर्षी झाला?
उ. : १६६५ मध्ये.
प्र.२८ : शिवाजी महाराजांनी सूरतची पहिली लूट कधी केली?
उ. : १६६४ मध्ये.
प्र.२९ : शिवाजी महाराजांनी दुसरी सूरत लूट कधी केली?
उ. : १६७० मध्ये.
प्र.३० : शिवाजी महाराजांनी सिंगगडची लढाई कधी लढली?
उ. : १६७० मध्ये.
भाग ४ : शिवाजी महाराजांचे राज्याभिषेक व कारभार
प्र.३१ : शिवाजी महाराजांचा राज्याभिषेक कधी झाला?
उ. : ६ जून १६७४ रोजी.
प्र.३२ : राज्याभिषेक कुठे झाला?
उ. : रायगड किल्ल्यावर.
प्र.३३ : राज्याभिषेकासाठी कोणता पंडित आले होते?
उ. : गागाभट्ट.
प्र.३४ : राज्याभिषेकावेळी शिवाजी महाराजांना कोणती पदवी देण्यात आली?
उ. : छत्रपती.
प्र.३५ : शिवाजी महाराजांच्या प्रशासनातील मंत्री मंडळाला काय म्हटले जात असे?
उ. : अष्टप्रधान मंडळ.
प्र.३६ : अष्टप्रधान मंडळातील सेनापती कोण होते?
उ. : हंबीरराव मोहिते.
प्र.३७ : अष्टप्रधान मंडळातील पंतप्रधान कोण होते?
उ. : मोरोपंत पिंगळे.
प्र.३८ : शिवाजी महाराजांनी आरमाराची (नौदल) सुरुवात कुठे केली?
उ. : विजदुर्ग व सिंधुदुर्ग येथे.
प्र.३९ : शिवाजी महाराजांच्या आरमाराचा सरसेनापती कोण होता?
उ. : मायनाक भंडारी.
प्र.४० : शिवाजी महाराजांनी न्यायव्यवस्थेसाठी कोणती पदे निर्माण केली?
उ. : न्यायाधीश व धर्माधिकारी.
भाग ५ : शिवाजी महाराजांचे अखेरचे दिवस
प्र.४१ : शिवाजी महाराजांनी जिंकल्यापैकी सर्वात मोठा किल्ला कोणता होता?
उ. : जिंजी किल्ला.
प्र.४२ : शिवाजी महाराजांच्या मृत्यूनंतर गादीवर कोण बसले?
उ. : संभाजी महाराज.
प्र.४३ : शिवाजी महाराजांचे निधन कधी झाले?
उ. : ३ एप्रिल १६८० रोजी.
प्र.४४ : शिवाजी महाराजांचे निधन कुठे झाले?
उ. : रायगड किल्ल्यावर.
प्र.४५ : शिवाजी महाराजांच्या मृत्यूनंतर राज्याची परिस्थिती कशी होती?
उ. : आव्हानात्मक, परंतु संभाजी महाराजांनी पुढे नेले.
प्र.४६ : शिवाजी महाराजांना किती मुले होती?
उ. : दोन पुत्र – संभाजी व राजाराम.
प्र.४७ : शिवाजी महाराजांचा आवडता किल्ला कोणता होता?
उ. : रायगड किल्ला.
प्र.४८ : शिवाजी महाराजांच्या समाधी कुठे आहे?
उ. : रायगड किल्ल्यावर.
प्र.४९ : शिवाजी महाराजांना परदेशी प्रवासाचा अनुभव होता का?
उ. : नाही.
प्र.५० : शिवाजी महाराजांचे आदर्श कोण होते?
उ. : स्वराज्य व धर्मासाठी लढणारे वीर.
भाग ६ : विविध प्रश्नोत्तरे
प्र.५१ : शिवाजी महाराजांच्या ध्वजावर कोणता रंग होता?
उ. : भगवा.
प्र.५२ : शिवाजी महाराजांच्या राजमुद्रेवर कोणती भाषा होती?
उ. : संस्कृत.
प्र.५३ : शिवाजी महाराजांनी गनिमी कावा पद्धत कुणाकडून शिकली?
उ. : मावळ्यांच्या अनुभवातून.
प्र.५४ : शिवाजी महाराजांच्या प्रशासनात ‘सुरतेचा खजिना’ महत्वाचा का होता?
उ. : स्वराज्य मजबूत करण्यासाठी.
प्र.५५ : शिवाजी महाराजांचा राज्याभिषेक किती दिवस चालला?
उ. : २ दिवस.
प्र.५६ : शिवाजी महाराजांच्या काळात सोन्याचे नाणे काय म्हणत?
उ. : होन.
प्र.५७ : चांदीचे नाणे काय म्हणत?
उ. : रुपया.
प्र.५८ : तांब्याचे नाणे काय म्हणत?
उ. : शेर.
प्र.५९ : शिवाजी महाराजांनी कर व्यवस्था कशी ठेवली?
उ. : शेतकऱ्यांना न्याय देणारी.
प्र.६० : शिवाजी महाराजांनी सुरतेची लूट का केली?
उ. : स्वराज्याला बळकट करण्यासाठी.
प्र.६१ : शिवाजी महाराजांनी कोणत्या किल्ल्यावरून समुद्र आरमार उभारले?
उ. : सिंधुदुर्ग.
प्र.६२ : शिवाजी महाराजांनी हिंदवी स्वराज्य संकल्पना कुठून घेतली?
उ. : स्वाभिमानातून.
प्र.६३ : शिवाजी महाराजांचे आजोबा कोण होते?
उ. : मालोजी राजे भोसले.
प्र.६४ : शिवाजी महाराजांचा जन्म कोणत्या कुलात झाला?
उ. : भोसले.
प्र.६५ : शिवाजी महाराजांनी किती किल्ले जिंकले?
उ. : ३५० पेक्षा जास्त.
प्र.६६ : शिवाजी महाराजांची राजधानी कोणता किल्ला होता?
उ. : रायगड.
प्र.६७ : शिवाजी महाराजांना ‘छत्रपती’ ही पदवी कोणी दिली?
उ. : गागाभट्ट.
प्र.६८ : शिवाजी महाराजांचा मुलगा संभाजी महाराज किती वर्ष राज्य केले?
उ. : सुमारे ९ वर्षे.
प्र.६९ : शिवाजी महाराजांचे ध्वज चिन्ह काय होते?
उ. : भगवा झेंडा.
प्र.७० : शिवाजी महाराजांचे शिक्षण कितीपर्यंत झाले?
उ. : मूलभूत शिक्षण.
प्र.७१ : शिवाजी महाराजांचा सर्वात मोठा पराक्रम कोणता होता?
उ. : हिंदवी स्वराज्य स्थापन करणे.
प्र.७२ : शिवाजी महाराजांना कोणत्या युद्धतंत्रासाठी ओळखले जाते?
उ. : गनिमी कावा.
प्र.७३ : शिवाजी महाराजांनी कोणता किल्ला डोंगर खोदून बांधला?
उ. : प्रतापगड.
प्र.७४ : शिवाजी महाराजांनी कोणत्या शत्रूवर पहिला विजय मिळवला?
उ. : आदिलशाहीवर.
प्र.७५ : शिवाजी महाराजांनी किल्ल्यांवर कोणती अनोखी पद्धत ठेवली होती?
उ. : किल्ल्यांचा कारभार विश्वासू सरदारांकडे सोपवणे.
प्र.७६ : शिवाजी महाराजांना कोणत्या शस्त्रांचा विशेष वापर आवडायचा?
उ. : तलवार व वाघनखं.
प्र.७७ : शिवाजी महाराजांनी धर्म सहिष्णुता दाखवली का?
उ. : हो, त्यांनी सर्व धर्मांचा सन्मान केला.
प्र.७८ : शिवाजी महाराजांनी परकीय महिलांचा सन्मान कसा राखला?
उ. : नेहमी आदराने वागून.
प्र.७९ : शिवाजी महाराजांच्या काळात टपाल व्यवस्था होती का?
उ. : हो, होती.प्र.८० : शिवाजी महाराजांनी दारुगोळा व शस्त्रनिर्मिती कुठे सुरू केली?
उ. : रायगड व विजापूर भागात.
प्र.८१ : शिवाजी महाराजांना कोणत्या प्रकारच्या किल्ल्यांची आवड होती?
उ. : डोंगरकिल्ले व समुद्रकिल्ले.
प्र.८२ : शिवाजी महाराजांनी जिंकलेला पहिला समुद्रकिल्ला कोणता होता?
उ. : जंजिरा किल्ला जिंकण्याचा प्रयत्न केला पण मिळवला नाही; विजदुर्ग व सिंधुदुर्ग उभारले.
प्र.८३ : शिवाजी महाराजांनी समुद्रकिनाऱ्यावर बांधलेला प्रसिद्ध किल्ला कोणता?
उ. : सिंधुदुर्ग.
प्र.८४ : शिवाजी महाराजांच्या काळात ‘गुरुहिता’ म्हणजे काय?
उ. : सैन्याच्या निष्ठावान सेवकांना मिळणारी सवलत.
प्र.८५ : शिवाजी महाराजांचे प्रमुख गुप्तहेर प्रमुख कोण होते?
उ. : बहिरजी नाईक.
प्र.८६ : शिवाजी महाराजांनी ‘स्वराज्य माझा जन्मसिद्ध हक्क आहे’ असे कोणी म्हटले?
उ. : स्वतः शिवाजी महाराजांनी.
प्र.८७ : शिवाजी महाराजांच्या सैन्यात कोणकोणते विभाग होते?
उ. : पायदळ, घोडदळ व आरमार.
प्र.८८ : शिवाजी महाराजांनी ‘हिंदवी स्वराज्य’ स्थापनेत मुख्य भर कुठे दिला?
उ. : लोककल्याण व शेतकरी संरक्षणावर.
प्र.८९ : शिवाजी महाराजांचा सर्वात जास्त विश्वासू मावळा कोण होता?
उ. : तानाजी मालुसरे.
प्र.९० : तानाजी मालुसरे कोणत्या लढाईत शहीद झाले?
उ. : सिंहगडाच्या लढाईत (१६७०).
प्र.९१ : शिवाजी महाराजांनी मुघलांचा पराभव करण्यासाठी कोणती पद्धत वापरली?
उ. : गनिमी कावा.
प्र.९२ : शिवाजी महाराजांच्या आरमारात परदेशी नावाड्यांना स्थान होते का?
उ. : हो, काही परदेशी तज्ञांना घेतले होते.
प्र.९३ : शिवाजी महाराजांच्या काळातील प्रसिद्ध जलदुर्ग कोणते?
उ. : सिंधुदुर्ग, विजदुर्ग.
प्र.९४ : शिवाजी महाराजांच्या काळातील चलनव्यवस्थेतील तांब्याचे नाणे काय म्हणत?
उ. : शेर.
प्र.९५ : शिवाजी महाराजांचा आवडता अन्नपदार्थ कोणता होता?
उ. : साधा शाकाहारी जेवण.
प्र.९६ : शिवाजी महाराजांनी जिजाऊंच्या पायाशी काय वचन दिले होते?
उ. : हिंदवी स्वराज्य स्थापन करण्याचे.
प्र.९७ : शिवाजी महाराजांच्या मृत्यूनंतर कोणता किल्ला मुघलांनी वेढला?
उ. : रायगड.
प्र.९८ : शिवाजी महाराजांच्या राज्यकालात किती दरबार होते?
उ. : हिवाळा व उन्हाळा असे दोन दरबार.
प्र.९९ : शिवाजी महाराजांना "जगद्गुरु" उपाधी कोणी दिली होती?
उ. : समर्थ रामदास स्वामी यांनी त्यांना जगासाठी आदर्श म्हटले.
प्र.१०० : आजच्या काळात शिवाजी महाराजांना कशा नजरेने पाहिले जाते?
उ. : हिंदवी स्वराज्याचे शिल्पकार, शूरवीर, न्यायप्रिय राजा व प्रेरणादायी व्यक्तिमत्व.
👉 छत्रपती शिवाजी महाराजांविषयीची ही १०० प्रश्नोत्तरे शालेय निबंध, भाषण तसेच स्पर्धा परीक्षांसाठी फारच उपयुक्त आहेत. तुम्हाला आवडले तर कृपया कमेंट करा व मराठी वाचनालय ब्लॉगला फॉलो करा.
