झाडे लावा, झाडे जगवा - मराठी निबंध
पर्यावरण म्हणजेच जीवन! आणि पर्यावरणाची खरी सजावट म्हणजे झाडे. "झाडे लावा, झाडे जगवा" ही घोषणा आज केवळ घोषणामात्र राहिलेली नसून ती काळाची गरज बनली आहे. झाडांशिवाय जीवनाची कल्पनाही करता येत नाही, तरीसुद्धा आपण निसर्गाचा नाश करत चाललो आहोत. त्यामुळे या निबंधातून आपण झाडांचे महत्त्व, फायदे, वर्तमान परिस्थिती, उपाययोजना आणि जनजागृतीबद्दल सविस्तर माहिती घेणार आहोत.
झाडांचे जीवनातील स्थान
झाडे ही निसर्गाची अनमोल देणगी आहेत. ती मानवासह सगळ्या सजीवांच्या अस्तित्वासाठी अत्यावश्यक आहेत. झाडे कार्बन डायऑक्साइड शोषून ऑक्सिजन सोडतात, जे आपल्या श्वासोच्छ्वासासाठी आवश्यक आहे. एक झाड दरवर्षी सुमारे २३ किलो ऑक्सिजन निर्माण करते, जे एका माणसाच्या २ वर्षांच्या श्वासोच्छ्वासासाठी पुरेसे आहे.
याशिवाय झाडे जमिनीची धूप रोखतात, जमिनीची उबदारता टिकवून ठेवतात, पावसाचे पाणी मुरवतात आणि नैसर्गिक हवामान संतुलित करतात. झाडांमुळे पक्ष्यांना निवारा मिळतो, फळे, औषधी, इंधन, फर्निचर आणि कागद बनवण्यास कच्चा मालही मिळतो. थोडक्यात, झाडे ही जीवनाचा आधारस्तंभ आहेत.
झाडे नष्ट होण्यामागची कारणे
तांत्रिक प्रगतीच्या नावाखाली आणि शहरीकरणाच्या वेगाने मोठ्या प्रमाणावर वृक्षतोड केली जात आहे. मोठे महामार्ग, वसाहती, शॉपिंग मॉल्स यासाठी लाखो झाडे तोडली जात आहेत. जंगलतोड, खाणींचा अतिरेकी वापर, बांधकाम उद्योग यामुळे नैसर्गिक परिसंस्था धोक्यात आली आहे.
अति जंगलतोडीमुळे जैवविविधतेवर परिणाम होतो आहे. अनेक प्रजाती नामशेष होण्याच्या मार्गावर आहेत. याचं परिणाम म्हणजे वातावरणातील असमतोल, पावसाचं प्रमाण कमी होणं, दुष्काळ, पूर, उष्णतेची लाट आणि हवामान बदल यांसारखी संकटे वाढत आहेत.
झाडे लावण्याचे फायदे
- शुद्ध आणि प्रदूषणमुक्त हवा मिळते.
- पाण्याची पातळी टिकून राहते.
- जमिनीची धूप रोखली जाते.
- उष्णता कमी होते, थंडावा मिळतो.
- प्राण्यांना आणि पक्ष्यांना निवारा मिळतो.
- फळे, औषधे, लाकूड, सावली यांचा फायदा होतो.
- मानसिक शांतता, सौंदर्यदृष्टी आणि नैसर्गिक समृद्धी वाढते.
‘झाडे लावा, झाडे जगवा’ या मोहिमेची गरज
केवळ झाडे लावणे पुरेसे नाही, ती वाढवणे, त्यांची देखभाल करणे ही खरी जबाबदारी आहे. अनेकदा झाडारोपण कार्यक्रम फक्त फोटो आणि बातम्यांपुरता मर्यादित राहतो. झाडे जगली पाहिजेत, टिकली पाहिजेत, तरच पर्यावरणाची रक्षा होऊ शकते. त्यामुळे ‘झाडे लावा, झाडे जगवा’ हे संपूर्ण अभियान आहे, ज्यात लावणे आणि जगवणे या दोन्ही क्रिया आहेत.
शासनाची भूमिका आणि योजना
महाराष्ट्र शासनाने 'मिशन हरित महाराष्ट्र', '५० कोटी वृक्षलागवड अभियान', 'वन महोत्सव' अशा विविध उपक्रमांद्वारे झाडे लावण्यास प्रोत्साहन दिले आहे. शालेय विद्यार्थ्यांपासून ग्रामपंचायतींपर्यंत प्रत्येक घटकाला यामध्ये सहभागी करून घेण्याचा प्रयत्न केला जात आहे. हरित पट्टे, औद्योगिक क्षेत्रांतील वृक्षारोपण, राष्ट्रीय महामार्ग वृक्षलागवड इत्यादी योजना चालू आहेत.
विद्यार्थ्यांची भूमिका
शालेय आणि महाविद्यालयीन विद्यार्थी हे समाजाचे भावी आधारस्तंभ आहेत. त्यांनी झाडे लावण्याच्या उपक्रमात सक्रीय सहभाग घ्यायला हवा. एका झाडाची जबाबदारी घेणे, त्याला पाणी घालणे, संरक्षण करणे, माहितीपट बनवणे, इतरांना प्रोत्साहित करणे अशा अनेक मार्गांनी विद्यार्थी पर्यावरणसेवेत योगदान देऊ शकतात.
आपण काय करू शकतो?
- जन्मदिवस, वाढदिवस, लग्नसमारंभ यांसारख्या प्रसंगी झाडे लावावीत.
- शाळा, कॉलेज, कार्यालय, सोसायटीत वृक्षारोपण मोहीम राबवावी.
- प्रत्येक घरासमोर, गल्लीत किंवा सार्वजनिक ठिकाणी एक झाड लावावे.
- बालकांना झाडांचे महत्त्व शिकवावे.
- प्लास्टिकऐवजी कागदी पिशव्या, नैसर्गिक साधनांचा वापर करावा.
पर्यावरण रक्षण हीच खरी देशसेवा
देशाची प्रगती केवळ इमारती, कारखाने, रस्ते यावरून होत नाही, तर ती पर्यावरणाच्या समतोलावरही अवलंबून असते. झाडे ही निसर्गाची श्वासयंत्रणा आहेत. ती नष्ट झाली तर मानवजात धोक्यात येईल. त्यामुळे झाडे लावणे ही केवळ नैतिक जबाबदारी नसून ती एक राष्ट्रीय सेवा आहे.
शाश्वत भविष्यासाठी झाडांचे संगोपन
पर्यावरणीय शाश्वतता (Sustainability) ही काळाची मागणी आहे. भविष्यातील पिढ्यांना आरोग्यपूर्ण, सुरक्षित आणि हिरवेगार पर्यावरण मिळावे यासाठी आजपासूनच प्रयत्न करावे लागतील. झाडांचे संगोपन ही एक दीर्घकालीन गुंतवणूक आहे – जी नफा, आरोग्य, आनंद आणि सौंदर्याचे रूप घेते.
उपसंहार
‘झाडे लावा, झाडे जगवा’ ही एक चळवळ बनली पाहिजे. ती शालेय विद्यार्थ्यांपासून ते प्रशासन, नागरिक, शेतकरी, उद्योगपती आणि पर्यावरणप्रेमी सर्वांनी आत्मसात केली पाहिजे. केवळ सरकारी योजना नाही तर ती एक सामाजिक जबाबदारी मानली पाहिजे. कारण पृथ्वीला वाचवायचं असेल, तर झाडे वाचवावी लागतील. म्हणूनच, चला एक संकल्प करूया – प्रत्येकाने दरवर्षी किमान एक तरी झाड लावायचे आणि त्याचे संगोपन करायचे!
झाडे लावा, झाडे जगवा – हे फक्त वाक्य नाही, तर जीवनशैली व्हायला हवे!
📌 तुम्हाला हा निबंध आवडला का?
कृपया कमेंट करा, शेअर करा आणि वाचनालय मराठी ब्लॉगला फॉलो करा! तुमच्या प्रतिक्रिया आमच्यासाठी अमूल्य आहेत.
अधिक निबंधाच्या माहितीसाठी खालील बटणावर क्लिक करा
सर्व निबंध पहा
