मनोज जरांगे पाटील – मराठा आरक्षणासाठी आझाद मैदानावर उपोषण करताना
मनोज जरांगे पाटील : मराठा समाजाचा संघर्षयोद्धा
महाराष्ट्रातील मराठा समाजाचा आवाज बुलंद करणारे, जिद्दीने आणि न थकता आंदोलनाचा झेंडा हातात घेणारे नाव म्हणजे मनोज रावसाहेब जरांगे पाटील. गेल्या काही वर्षांत त्यांनी मराठा समाजाला हक्काचं स्थान मिळवून देण्यासाठी अथक प्रयत्न केले. उपोषण, सत्याग्रह, मोर्चे, संवाद या सर्व मार्गांनी त्यांनी शासनाला सतत जागं ठेवलं. आज त्यांच्या नावाशिवाय मराठा आंदोलनाची चर्चा पूर्ण होऊच शकत नाही.
प्रारंभीचे जीवन
मनोज जरांगे यांचा जन्म १ ऑगस्ट १९८२ रोजी बीड जिल्ह्यातील मातोरी या गावात झाला. लहानपणापासूनच साधेपणात वाढलेले मनोज शिक्षणात सरासरी असले तरी सामाजिक प्रश्नांविषयी त्यांची संवेदनशीलता वेगळीच होती. कष्टकरी शेतकरी कुटुंबातून ते आले असल्यामुळे ग्रामीण जनतेचे दु:ख, हालअपेष्टा आणि अन्याय जवळून पाहण्याची संधी त्यांना मिळाली.
लग्नानंतर त्यांच्या आयुष्यात पत्नी सुमित्रा पाटील यांनी मोठं पाठबळ दिलं. आज त्यांना एक मुलगा आणि तीन मुली आहेत. कौटुंबिक जबाबदाऱ्या सांभाळतानाच समाजाच्या प्रश्नासाठी रात्रंदिवस झटणं ही त्यांची ओळख बनली आहे.
सामाजिक कार्याची सुरुवात
२०१२ पासून मनोज जरांगे यांनी पूर्णवेळ सामाजिक कार्यात उडी घेतली. सुरुवातीला त्यांनी स्थानिक स्तरावर शेतकरी आणि मराठा समाजाच्या प्रश्नांसाठी आवाज उठवला. शैक्षणिक अडचणी, बेरोजगारी, आरक्षणाचा अभाव या गोष्टींनी त्यांना अस्वस्थ केलं. तेव्हा त्यांनी ठरवलं की मराठा समाजाला न्याय मिळवून देण्यासाठी सातत्याने लढा द्यायचा.
मराठा आरक्षण चळवळीत भूमिका
महाराष्ट्रात मराठा समाजाला आरक्षण देण्याची मागणी अनेक वर्षांपासून सुरू होती. मात्र प्रत्येकवेळी न्यायालयीन अडथळे किंवा राजकीय खेळीमुळे हा प्रश्न मागे पडत होता. २०१८ च्या मराठा आंदोलनात जालना जिल्ह्यातून आवाज उठवणाऱ्या नेत्यांमध्ये जरांगे पाटील अग्रभागी दिसले. त्यांनी आपल्या जिद्दीने समाजाला एकत्र केलं.
अंतरवली सराटी आंदोलन
२९ ऑगस्ट २०२३ रोजी जालना जिल्ह्यातील अंतरवली सराटी गावात मनोज जरांगे यांनी अनिश्चित उपोषण सुरू केलं. या उपोषणानं संपूर्ण राज्याचे लक्ष वेधून घेतले. आंदोलनादरम्यान पोलिसांनी लाठीमार केला, अश्रूधुराच्या गोळ्या सोडल्या, तरीही जरांगे मागे हटले नाहीत. उलट त्यांच्या धैर्यामुळे संपूर्ण मराठा समाज आंदोलक बनला.
मुंबईतील आझाद मैदान आंदोलन
२०२५ मध्ये मनोज जरांगे यांनी मुंबईतील आझाद मैदानावर उपोषण सुरु केलं. हजारो मराठा बांधव त्यांच्या पाठीशी उभे राहिले. सलग अनेक दिवस त्यांनी उपोषण करत शासनाला गडबडीत टाकलं. शेवटी सरकारला त्यांची काही मागण्या मान्य कराव्या लागल्या. ही त्यांच्या आंदोलनातील मोठी यशस्वी पायरी ठरली.
व्यक्तिमत्व आणि शैली
मनोज जरांगे यांची सर्वात मोठी ताकद म्हणजे त्यांची साधेपणातली ठाम भूमिका. पांढरा कुर्ता-पायजमा, डोक्यावर पांढरी टोपी, हातात संविधानाची प्रत अशी त्यांची प्रतिमा लोकांच्या मनात कोरली गेली आहे. त्यांचा आवाज नेहमी शांत पण ठाम असतो. सभेत बोलताना ते मोठे दावे करत नाहीत, तर साध्या, स्पष्ट भाषेत समाजाच्या वेदना सांगतात. त्यामुळे प्रत्येक मराठा तरुणाला ते आपले वाटतात.
कुटुंबाचा आधार
त्यांच्या पत्नी सुमित्रा पाटील आणि मुलं हे त्यांच्या संघर्षात खंबीर आधार आहेत. दीर्घकाळ घरापासून दूर राहून आंदोलन केल्यामुळे कुटुंबावर संकटं आली, पण तरीही त्यांनी पतीला पूर्ण साथ दिली. यामुळे जरांगे यांना समाजासाठी निस्वार्थपणे काम करण्याची प्रेरणा मिळाली.
राजकीय समीकरणं आणि जरांगे
मराठा समाजाच्या प्रश्नावर अनेक नेत्यांनी भूमिका घेतली, पण मनोज जरांगे यांची खासियत म्हणजे त्यांनी स्वतःला थेट राजकारणापासून दूर ठेवले. ते म्हणतात, "माझं ध्येय फक्त समाजासाठी आहे, सत्ता मिळवणं नाही." यामुळे त्यांची प्रतिमा पक्षनिरपेक्ष आणि विश्वासार्ह बनली.
त्यांच्या आंदोलनाची वैशिष्ट्यं
- शांततामय आंदोलनावर भर
- सत्याग्रहाची परंपरा जपणं
- तरुणांना संघटित करून पुढे आणणं
- शासनाशी संवाद साधण्याची तयारी
- संविधान आणि कायद्याचा आदर
आव्हानं आणि अडथळे
जरांगे यांच्या आंदोलनाला राजकीय विरोधकांकडून आरोप झाले. त्यांना "राजकीय महत्त्वाकांक्षा" असल्याचंही सांगण्यात आलं. पण त्यांनी हे सर्व आरोप फेटाळले. शिवाय, आरक्षणासंदर्भातील न्यायालयीन निर्णय हे मोठं आव्हान ठरत आहेत. तरीही जरांगे आपल्या भूमिकेवर ठाम आहेत.
समाजावर परिणाम
त्यांच्या नेतृत्वामुळे मराठा समाजात नवा आत्मविश्वास जागा झाला. अनेक तरुणांनी आंदोलनात भाग घेतला, महिलांनी मोठ्या संख्येने सहभाग नोंदवला. गावागावात बैठका, मोर्चे, उपोषण यामुळे मराठा प्रश्न हा केवळ एक मागणी न राहता लोकचळवळ झाली. समाजात एकजूट निर्माण करण्याचं काम जरांगे यांनी केलं.
भविष्यातील दिशा
आज महाराष्ट्रातील प्रत्येक राजकीय पक्षाला जरांगे यांच्या ताकदीची जाणीव आहे. पुढील काळात आरक्षणाचा प्रश्न पूर्णत: सुटला नाही, तर त्यांचा लढा आणखी तीव्र होईल यात शंका नाही. ते स्वतः सांगतात, "आम्ही शेवटपर्यंत लढू, कारण हा लढा आमच्या मुलांच्या भविष्याचा आहे."
निष्कर्ष
मनोज जरांगे पाटील हे आजच्या काळातील खरे संघर्षयोद्धा आहेत. साधेपणातून मोठं कार्य घडवता येतं याचं उदाहरण त्यांनी दिलं. त्यांच्या जिद्दीमुळे मराठा समाजाचा प्रश्न राज्याच्या राजकारणाचा केंद्रबिंदू बनला. आगामी काळात त्यांचा लढा महाराष्ट्राच्या सामाजिक आणि राजकीय बदलांचा पाया ठरेल यात शंका नाही.
आपल्याला हा लेख कसा वाटला? कृपया आपल्या प्रतिक्रिया खालील कमेंटमध्ये नोंदवा. वाचनालय मराठी ब्लॉग फॉलो करायला विसरू नका!
अधिक वाचा
- संत गाडगे बाबा निबंध (मराठीत)
- पितृपक्ष श्राद्ध विधी आणि संपूर्ण माहिती
- नवरात्रातील नऊ दिवसांची कथा
- पुण्याचे पाच मानाचे गणपती
- ऋषी पंचमीचे महत्त्व, कथा व पूजा विधी
- विजयादशमी (दसरा) – पूजा विधी, कथा व माहिती
