 |
| सावित्रीबाई फुले: भारतातील पहिली महिला शिक्षिका व सामाजिक सुधारणांची अग्रदूत. |
सावित्रीबाई फुले यांच्यावर मराठी भाषण
अध्यक्ष, मान्यवर, उपस्थित सर्व शिक्षकवृंद, पालक, आणि माझ्या प्रिय विद्यार्थ्यांनो,
आज मी या मंचावर एका थोर व्यक्तिमत्त्वावर म्हणजेच क्रांतीज्योती सावित्रीबाई फुले यांच्याविषयी काही शब्द सांगण्याचा प्रयत्न करीत आहे. शिक्षण, स्त्री-सशक्तीकरण आणि सामाजिक समतेच्या लढ्यात आपले संपूर्ण आयुष्य वाहणाऱ्या या महान महिला क्रांतिकारीचे स्मरण करणे ही माझ्यासाठी सन्मानाची गोष्ट आहे.
सावित्रीबाईंचा जन्म आणि बालपण
सावित्रीबाई फुले यांचा जन्म ३ जानेवारी १८३१ रोजी नायगाव, सातारा जिल्हा येथे झाला. त्याकाळी भारतामध्ये स्त्री शिक्षण हे फार दूरची गोष्ट होती. स्त्रियांना शिक्षण देणे म्हणजे समाजाने अपराधच मानला होता. अशा काळात सावित्रीबाईंचे पती, महात्मा जोतिराव फुले यांनी त्यांना शिक्षित करण्याचा धाडसी निर्णय घेतला.
सावित्रीबाईंनी शिक्षण घेण्यास सुरुवात केली आणि त्या काळाच्या लोकांच्या विरोधाचा सामना करत करत त्या शिक्षणाच्या दिव्याने आपले जीवन उजळवू लागल्या.
स्त्री शिक्षणाची सुरुवात
१८४८ मध्ये पुण्यात त्यांनी आणि जोतिबा फुल्यांनी भारतामधील पहिली मुलींची शाळा सुरु केली. ही घटना तत्कालीन समाजव्यवस्थेला हादरवून टाकणारी होती. सावित्रीबाईंना समाजाकडून अपमान, दगड-धोंडे, शेण फेकून विरोध करण्यात आला. पण त्या अजिबात डगमगल्या नाहीत. त्या स्वतः शाळेत शिकवण्यासाठी जात असत, अंगावर ओले कपडे पडले तरी त्या न थकता मुलींना शिकवत असत.
स्त्री-सशक्तीकरणासाठीचा लढा
सावित्रीबाई फुले यांनी फक्त शिक्षणाचाच नाही, तर स्त्रियांच्या हक्कांचा, विधवांच्या पुनर्विवाहाचा, आणि अस्पृश्यतेच्या विरोधात लढा उभारला. त्यांनी "बालहत्या प्रतिबंधक गृह" सुरु करून अनेक विधवांची आणि अत्याचार पीडित महिलांची काळजी घेतली.
त्या काळात विधवा स्त्रियांना मुलगा झाला तर त्या मुलाचा हत्या केली जात असे. सावित्रीबाईंनी अशा मुलांसाठी आश्रय दिला आणि त्यांना जीवदान दिले. अशा अनेक स्त्रियांना समाजात सन्मानाने जगता यावे म्हणून त्या आयुष्यभर झगडत राहिल्या.
साहित्यिक योगदान
सावित्रीबाई फुले या केवळ शिक्षिका नव्हत्या, तर त्या एक साहित्यिक, कवयित्री आणि विचारवंत देखील होत्या. त्यांच्या कविता सामाजिक समतेचे, स्त्री सक्षमीकरणाचे आणि शिक्षणाचे संदेश देतात. त्यांच्या 'काव्यफुले' आणि 'बावन्नकशी सुबोध रत्नमाला' हे ग्रंथ प्रसिद्ध आहेत.
त्या आपल्या कवितांमधून लोकांना जागृत करत असत. त्यांच्या शब्दांमध्ये प्रचंड ताकद होती. त्यांनी स्त्रीमनाचे वेदना, त्यांची आशा-आकांक्षा, आणि बंडखोरीही आपल्या ओळींमधून व्यक्त केली.
सावित्रीबाईंच्या कार्याचे महत्त्व
आज आपण ज्याचं शिक्षण घेतो, शाळा-शिक्षणाचं स्वातंत्र्य उपभोगतो, त्यामागे सावित्रीबाई फुले यांचे अमूल्य योगदान आहे. त्यांनी केवळ महिलांसाठीच नव्हे, तर दलित, गरीब, मागास वर्गासाठी शिक्षणाचे दरवाजे खुले केले.
त्यांच्या कार्यामुळे महिलांना स्वतःचे अस्तित्व, विचार आणि स्वाभिमान लाभला. त्या भारतातल्या पहिल्या स्त्री शिक्षिका होत्या आणि भारतातील स्त्री-क्रांतीच्या प्रवासात त्यांच्या योगदानाला विसरता येणार नाही.
सावित्रीबाईंचे शेवटचे दिवस
सावित्रीबाई फुले यांनी आपल्या जीवनाच्या शेवटच्या क्षणांपर्यंत सेवा केली. १८९७ मध्ये प्लेगची साथ पसरली होती. त्यांनी प्लेगग्रस्त रुग्णांसाठी सेवा केली. शेवटी एका रुग्णाला वाचवताना त्या स्वतः प्लेगच्या संसर्गामुळे आजारी पडल्या आणि १० मार्च १८९७ रोजी त्यांचे निधन झाले.
आजच्या काळातील प्रेरणा
आज जेव्हा आपण स्त्री शिक्षण, समतेचा विचार, किंवा महिला सक्षमीकरणाची चर्चा करतो, तेव्हा सावित्रीबाई फुले हे नाव सर्वप्रथम आठवते. त्यांनी दाखवलेला मार्ग आजही अनेक स्त्रियांसाठी प्रेरणेचा दीपस्तंभ ठरतो.
तुम्ही मुलींचं शिक्षण, महिलांची प्रगती, किंवा शिक्षणाचा प्रसार याबाबत काहीही बोलाल – तर त्यात सावित्रीबाईंनी रोवलेले बीजच दिसते. त्या भारतीय शिक्षण क्षेत्रातल्या पहिल्या दीपगृहासारख्या होत्या.
निष्कर्ष
प्रिय मित्रांनो, सावित्रीबाई फुले यांचं जीवन आपल्याला एक संदेश देते – परिस्थिती कितीही कठीण असली, समाजात विरोध असला तरी सत्य, समता आणि शिक्षण यासाठी संघर्ष केला पाहिजे. त्यांनी आपल्याला हे शिकवलं की, "स्त्रियांना मागे ठेवणारा समाज कधीच पुढे जाऊ शकत नाही."
त्या शिक्षणाच्या, स्वाभिमानाच्या आणि न्यायाच्या लढ्याची प्रतीक आहेत. त्यांचा आदर्श आपण सर्वांनी घ्यायला हवा. आज प्रत्येक विद्यार्थ्याने, विशेषतः मुलींनी सावित्रीबाई फुले यांच्या विचारांचा स्वीकार करून स्वतःच्या प्रगतीचा मार्ग निवडावा, हीच खरी त्यांना आदरांजली ठरेल.
जय सावित्री! जय महाराष्ट्र!
🌟 जर तुम्हाला हे भाषण आवडले असेल, तर नक्की शेअर करा आणि खाली कॉमेंट करून तुमचे विचार सांगा.
अधिक असेच लेख, कथा आणि प्रेरणादायी भाषणांसाठी आमच्या ब्लॉगला भेट द्या – मराठी वाचनालय.
अधिक वाचा ➤ आषाढी एकादशी – मराठी माहिती
