फोटो: कोजागिरी पौर्णिमा 2025 – चंद्रप्रकाशाखाली पारंपरिक लक्ष्मीपूजन करताना उत्सवाची दृश्यरचना
कोजागिरी पौर्णिमा – माहिती, कथा आणि पूजा विधी
आपल्या भारतीय संस्कृतीत पौर्णिमेला फार महत्त्व आहे. शरद ऋतूमध्ये येणारी पौर्णिमा मात्र विशेष मानली जाते. यालाच कोजागिरी पौर्णिमा म्हणतात. या दिवशी चंद्र आपल्या पूर्ण तेजाने आकाशात झळकत असतो आणि त्याची शीतल चांदणे पृथ्वीवर पडत असतात. कोजागिरी पौर्णिमा हा फक्त चंद्राचा उत्सव नाही, तर तो समृद्धी, आरोग्य आणि कुटुंबातील ऐक्याचा सण आहे.
कोजागिरी पौर्णिमा म्हणजे काय?
शरद ऋतूच्या मध्यभागी येणारी पौर्णिमा म्हणजे कोजागिरी पौर्णिमा. या रात्री आकाश निरभ्र असते, चंद्र तेजस्वी असतो आणि थंडगार वारं वाहत असतात. आयुर्वेदानुसार, या रात्री चंद्राच्या किरणांमध्ये अमृततुल्य गुण असतात. या चंद्रकिरणांचा शरीरावर व मनावर सकारात्मक परिणाम होतो.
कोजागिरी पौर्णिमेचे महत्त्व
ही पौर्णिमा केवळ धार्मिकदृष्ट्या नव्हे तर आरोग्य आणि सामाजिक दृष्टिकोनातूनही महत्त्वाची आहे. याला कौमुदी महोत्सव असेही म्हटले जाते. या रात्री चंद्रप्रकाशात बसून दूध पिण्याची प्रथा आहे. असे मानले जाते की या दिवशी लक्ष्मीदेवी आकाशातून पृथ्वीवर भ्रमण करते आणि ‘को जागरती?’ म्हणजे ‘कोण जागे आहे?’ असा प्रश्न विचारते. जिथे ती लोकांना जागे पाहते तिथे समृद्धीचे आशीर्वाद देते.
कोजागिरी पौर्णिमा कथा
लक्ष्मीदेवीची कथा
पुराणात एक कथा सांगितली जाते. एकदा लक्ष्मीदेवीने विष्णूंना विचारले – "मी कोणी जागृत आहे त्यांना धनसमृद्धी देईन." विष्णूंनी सांगितले – "तू पृथ्वीवर जा आणि जे जागृत राहून लक्ष्मीचे स्मरण करत आहेत त्यांना आशीर्वाद दे." तेव्हापासून या रात्री जागरण करण्याची प्रथा रूढ झाली.
राजा हरिश्चंद्राची कथा
दुसरी कथा राजा हरिश्चंद्राची सांगितली जाते. त्यांनी कोजागिरी पौर्णिमेला जागरण केले आणि लक्ष्मीचे नामस्मरण केले. त्यानंतर त्यांच्या आयुष्यातील संकटे दूर झाली. या कथेमुळे लोक या रात्री उपवास, जागरण आणि पूजा करतात.
कोजागिरी पौर्णिमा पूजा विधी
या दिवशी पूजा करण्यासाठी विशेष तयारी केली जाते. येथे पूजा विधीची टप्प्याटप्प्याने माहिती दिली आहे:
- सकाळी स्नान: सकाळी लवकर उठून स्नान करून घर स्वच्छ करतात.
- लक्ष्मीपूजन: संध्याकाळी लक्ष्मीदेवीची प्रतिमा किंवा मूर्ती स्थापित करून पूजा करतात.
- दीपदान: घराच्या अंगणात किंवा गॅलरीत तेलाचे दिवे लावतात.
- चंद्रदर्शन: रात्री चंद्र उगवल्यावर त्याला अर्घ्य देतात.
- दूध पिण्याची प्रथा: केसर, बदाम, पिस्ता घालून गोड दूध तयार करतात आणि चंद्रप्रकाशात ठेवून नंतर संपूर्ण कुटुंब एकत्र बसून पितात.
- जागरण: काही लोक संपूर्ण रात्र जागरण करतात, भजन-कीर्तन करतात.
आरोग्यदृष्ट्या महत्त्व
आयुर्वेदानुसार, या रात्रीचे चंद्रकिरण शरीरासाठी औषधासारखे असतात. या किरणांनी मन शांत होते, निद्रा चांगली लागते आणि पचनक्रिया सुधारते. थंड दूध पिण्यामुळे शरीरातील उष्णता कमी होते.
सामाजिक आणि सांस्कृतिक महत्त्व
कोजागिरी पौर्णिमा हा कुटुंबीयांना एकत्र आणणारा सण आहे. या दिवशी सर्वजण एकत्र बसून चंद्रप्रकाशात गप्पा मारतात, खेळ खेळतात, भजने म्हणतात. गावोगाव कोजागिरी महोत्सव, सांस्कृतिक कार्यक्रम, संगीत संध्या आयोजित केल्या जातात.
आधुनिक काळातील साजरीकरण
आजच्या शहरी भागातही कोजागिरी पौर्णिमा उत्साहात साजरी केली जाते. सोसायटीत, क्लबमध्ये सामूहिक लक्ष्मीपूजन केले जाते. मुलांना कोजागिरीबद्दल गोष्टी सांगितल्या जातात. सोशल मीडियावर शुभेच्छा संदेश पाठवले जातात.
कोजागिरी पौर्णिमेच्या शुभेच्छा
या दिवशी एकमेकांना शुभेच्छा दिल्या जातात. "कोजागिरी पौर्णिमेच्या हार्दिक शुभेच्छा! तुमच्या जीवनात चंद्रासारखी शीतलता आणि लक्ष्मीदेवीचे आशीर्वाद सदैव नांदो!" असे संदेश पाठवले जातात.
निष्कर्ष
कोजागिरी पौर्णिमा हा केवळ धार्मिक सण नाही, तर तो कुटुंब एकत्र आणणारा, आरोग्य वाढवणारा आणि मन शांत करणारा सुंदर सण आहे. या दिवशी चंद्रप्रकाशात बसून दूध पिणे, भजन-कीर्तन करणे, लक्ष्मीपूजन करणे या सर्व गोष्टी मनाला आनंद देतात आणि जीवनात सकारात्मकता निर्माण करतात.
कोजागिरी पौर्णिमेच्या हार्दिक शुभेच्छा!
हा लेख आवडला का? ❤️
तर खाली कमेंट करून तुमचा अनुभव सांगा, हा लेख तुमच्या मित्र-मैत्रिणींना शेअर करा आणि आमच्या मराठी वाचनालय ब्लॉगला Follow करायला विसरू नका. तुमच्या प्रत्येक कमेंट आणि शेअरमुळे आम्हाला नवीन सुंदर लेख लिहिण्यास प्रोत्साहन मिळते.
अधिक वाचा
- दिवाळी शुभेच्छा संदेश – ५० सर्वोत्तम शुभेच्छा
- भुतांच्या घराची गोष्ट
- सप्तशृंगी माता कथा
- पृथ्वीची निर्मिती कशी झाली
- ऋषि पंचमी – महत्त्व, कथा आणि पूजा विधी
