माझा आवडता ऋतू – उन्हाळा

प्रस्तावना

आपल्या भारतात मुख्यतः तीन ऋतू असतात – उन्हाळा, पावसाळा आणि हिवाळा. प्रत्येक ऋतूचं एक वेगळं वैशिष्ट्य आणि सौंदर्य असतं. पावसाळ्यात झाडं-झुडपं बहरतात, हिवाळ्यात हवामान थंडगार आणि प्रसन्न असतं, तर उन्हाळा म्हणजे दीर्घ दिवस, तेजस्वी सूर्यप्रकाश आणि सुट्टींचा आनंद. या सर्व ऋतूंमध्ये मला सर्वाधिक आवडणारा ऋतू म्हणजे उन्हाळा. अनेकांसाठी हा ऋतू उष्णतेमुळे त्रासदायक वाटतो, पण मला मात्र त्याचं वेगळं आकर्षण वाटतं.

उन्हाळ्याची सुरुवात आणि त्याचे स्वरूप

उन्हाळा ऋतू सहसा मार्चच्या अखेरीस सुरू होतो आणि मे महिन्याच्या अखेरीपर्यंत चालतो. एप्रिल आणि मे हे दोन महिने विशेषतः उष्णतेने भरलेले असतात. सूर्य तळपत असतो, आकाश निरभ्र आणि आकाशाचा निळा रंग अधिक गडद वाटतो. झाडांची पाने कोमेजलेली दिसतात, पाण्याचा साठा कमी होतो आणि हवेत कोरडेपणा जाणवतो. दुपारी घराबाहेर पडणं अवघड वाटतं, पण सकाळी आणि संध्याकाळी हवेत एक वेगळीच शांतता असते.

उन्हाळ्याचे शारीरिक आणि मानसिक फायदे

उन्हाळ्याचे अनेक शारीरिक फायदे आहेत. घाम येत असल्याने शरीरातील घातक घटक बाहेर पडतात आणि त्वचा अधिक स्वच्छ राहते. सकाळच्या वेळी सूर्यप्रकाशात बसल्यास Vitamin D मिळतो, जो हाडांसाठी अत्यंत उपयुक्त आहे. मानसिकदृष्ट्याही उन्हाळा सकारात्मक असतो – दिवस मोठे असल्यामुळे कामासाठी, खेळासाठी आणि शिकण्यासाठी भरपूर वेळ मिळतो. मन प्रसन्न आणि उत्साही राहते.

उन्हाळ्याचे खाद्यपदार्थ – थंडावा देणारे खजिने

उन्हाळा आला की वेगवेगळ्या थंड आणि स्वादिष्ट गोष्टींची आठवण होते. आंबा, कलिंगड, फणस, खरबूज, डाळिंब ही फळं उन्हाळ्यात जास्त प्रमाणात मिळतात. यामध्ये विशेषतः हापूस आंबा सर्वांचाच आवडता असतो. त्याच्या रसाची चव अमूल्य असते. लिंबूपाणी, साखरपाणी, उसाचा रस, ताक, आमरस हे पदार्थ शरीराला थंडावा देतात आणि उष्म्यापासून संरक्षण करतात. उन्हाळ्याचे हे खाद्यपदार्थ फक्त शरीरासाठीच नव्हे तर मनालाही आनंद देणारे असतात.

सुट्ट्यांचा ऋतू – उन्हाळ्याची खासियत

उन्हाळा म्हणजे विद्यार्थ्यांच्या वर्षातील सर्वात आवडती वेळ – शाळेच्या सुट्ट्या. उन्हाळ्याच्या सुट्ट्यांमध्ये शाळा बंद असल्यामुळे मुलांना खेळायला, गावाला जायला, आजी-आजोबांबरोबर वेळ घालवायला भरपूर वेळ मिळतो. माझ्यासारख्या विद्यार्थ्यांसाठी या सुट्ट्या म्हणजे वाचन, चित्रकला, संगीत, मैदानी खेळ, शिबिरे आणि आवडीच्या गोष्टींसाठी दिलेला एक अनमोल वेळ.

गावातला उन्हाळा – एक वेगळी अनुभूती

शहरातील उष्णता कधीकधी असह्य वाटते, पण गावातील उन्हाळा खूपच आनंददायी असतो. सकाळी कोंबड्यांचा आरव, मोकळं आकाश, आंब्याची बाग, विहिरीजवळील थंड वारा – हे सारे अनुभव उन्हाळ्याला अविस्मरणीय बनवतात. रात्री अंगणात झोपताना तारांगणाकडे पाहत झोपण्याचा अनुभव काही औरच असतो. गावाकडील मोकळं वातावरण, नैसर्गिक हवामान आणि निसर्गाच्या सान्निध्यात राहण्याची मजा उन्हाळ्यातच मिळते.

उन्हाळ्यातील शिबिरे आणि छंदविकास

उन्हाळ्याच्या सुट्ट्यांचा वापर छंद जोपासण्यासाठी केला जाऊ शकतो. संगीतवर्ग, चित्रकला, हस्तकला, खेळांचे प्रशिक्षण, संगणक कोर्सेस, कथा लेखन – यासाठी उन्हाळा हा योग्य वेळ असतो. मी दरवर्षी वाचन आणि निबंध लेखन स्पर्धांमध्ये भाग घेतो. यामुळे माझ्या भाषिक कौशल्यात वृद्धी होते. असे उपक्रम व्यक्तिमत्त्व घडविण्यास उपयुक्त ठरतात.

उन्हाळ्यात घ्यावयाची काळजी

उन्हाळ्याची मजा घेताना काळजी घेणेही तितकेच महत्त्वाचे आहे. भर उन्हात थेट बाहेर जाणे टाळावे. पाणी, सरबत, ताक याचा भरपूर वापर करावा. हलका आणि पचण्यास सोपा आहार घ्यावा. डोक्यावर टोपी किंवा छत्री, डोळ्यांसाठी गॉगल्स वापरणे आवश्यक असते. उष्माघात टाळण्यासाठी शरीर हायड्रेटेड ठेवणे गरजेचे आहे. लहान मुलं, वृद्ध आणि आजारी व्यक्तींची अधिक काळजी घेतली पाहिजे.

अन्य ऋतूंचा थोडक्यात आढावा

पावसाळा हा निसर्गाला नवीन जीवन देणारा ऋतू आहे. झाडं-झुडपं बहरतात, नद्या आणि तलाव भरतात, धरणं भरतात, आणि शेतकरी आपल्या शेतीसाठी सज्ज होतात. पावसाळ्याचं सौंदर्य वेगळंच असतं, पण सतत पडणारा पाऊस, किचकट रस्ते आणि ओलसर हवामान काहीवेळा त्रासदायकही ठरतं.

हिवाळा हा शांती आणि स्थैर्य देणारा ऋतू असतो. हवामान थंडगार असतं, झोप उत्तम लागते आणि गरमागरम खाण्याची मजा काही औरच असते. पण सकाळी लवकर उठणं कठीण जातं, थंडीमुळे त्वचेची काळजी घ्यावी लागते, आणि काहींचं आरोग्यही बिघडतं.

या दोन्ही ऋतूंना त्यांचं स्थान आहेच, पण उन्हाळा हा ऋतू केवळ हवामानाचा नाही, तर अनुभव, आठवणी आणि आनंदाचा ऋतू आहे.

निसर्गचक्र आणि उन्हाळ्याचं महत्त्व

उन्हाळ्याच्या अखेरीस निसर्गात बदल होऊ लागतो. ढग जमतात, आकाशात विजा चमकतात आणि पावसाची चाहूल लागते. अशा वेळी उन्हाळ्याचा शेवट होत असल्याची जाणीव होते. पण हे निसर्गचक्रच आहे – उन्हाळ्याशिवाय पावसाळा येऊ शकत नाही आणि हिवाळ्याचा अनुभवही अपुरा वाटतो. त्यामुळे उन्हाळा हा एक अनिवार्य, महत्त्वाचा आणि सौंदर्यपूर्ण ऋतू आहे.

निष्कर्ष

माझ्या दृष्टीने उन्हाळा हा सर्वात आकर्षक आणि उपयुक्त ऋतू आहे. त्यामध्ये आनंद, आरोग्य, सुट्ट्या, खाद्यपदार्थ, आणि अनुभवांचं एकत्रित रूप असतं. आंब्याची चव, गावाकडची मोकळीक, खेळाची मजा आणि छंदांचा विकास – हे सगळं उन्हाळ्यातच अनुभवता येतं. जरी उष्णता कधी कधी त्रासदायक वाटते, तरी त्याची तयारी योग्य प्रकारे केली तर उन्हाळा हा आयुष्याला रंग देणारा ऋतू ठरतो. म्हणूनच मी म्हणतो – माझा आवडता ऋतू म्हणजे उन्हाळा!

तुमचा आवडता ऋतू कोणता?

हा निबंध तुम्हाला कसा वाटला, याबद्दल तुमचं मत खाली कॉमेंटमध्ये जरूर लिहा. तुमचा आवडता ऋतू कोणता? आणि का? हेही आम्हाला कळवा. आवडल्यास ब्लॉग शेअर करा आणि फॉलो करायला विसरू नका!

अधिक वाचा ➤ माझा आवडता ऋतू – हिवाळा (मराठी निबंध)

अधिक निबंधाच्या माहितीसाठी खालील बटणावर क्लिक करा

सर्व निबंध पहा