 |
| "समाजातील शेवटच्या माणसासाठी शासन करणारा राजा – छत्रपती राजर्षी शाहू महाराज. शिक्षण, आरक्षण, आणि समतेचा उद्घोष करणारा हा राजा इतिहासातील तेजस्वी आदर्श आहे. |
छत्रपती राजर्षी शाहू महाराज यांचे प्रेरणादायी भाषण
सन्माननीय अध्यक्ष, मान्यवर उपस्थित शिक्षकगण, पालक आणि माझ्या प्रिय विद्यार्थ्यांनो,
आज मी आपल्या सर्वांसमोर एका थोर व्यक्तिमत्त्वाबद्दल बोलणार आहे, ज्यांच्या कार्यामुळे आज भारतातील हजारो-लाखो लोक शिक्षण, समानता आणि सामाजिक न्यायाच्या प्रवाहात आले आहेत. ते म्हणजे – छत्रपती राजर्षी शाहू महाराज!
राजर्षी शाहू महाराजांचा जन्म आणि बालपण
शाहू महाराजांचा जन्म २६ जून १८७४ रोजी झाला. त्यांचे मूळ नाव यशवंतराव होते. त्यांना लहानपणी कोल्हापूरच्या राजघराण्याने दत्तक घेतले आणि त्यांचं नाव शाहू ठेवलं गेलं. पुढे त्यांनी कोल्हापूरच्या गादीवर बसून सामाजिक परिवर्तनाचे एक अद्वितीय कार्य सुरू केले.
त्यांचे शिक्षण आणि वैचारिक घडण
राजर्षी शाहू महाराज यांनी आपले प्राथमिक शिक्षण राजकोट येथे घेतले आणि उच्च शिक्षण इंग्लंडमध्ये पार पाडले. इंग्लंडमध्ये शिक्षण घेत असताना त्यांनी सामाजिक विषमतेचे भयावह चित्र पाहिले आणि भारतातही अशाच अन्यायकारक व्यवस्थेचा अभ्यास केला. याच काळात त्यांच्या मनात सामाजिक परिवर्तनाची बीजे पेरली गेली.
राजकारणात पदार्पण आणि समाजोन्नतीची दिशा
१८९४ साली कोल्हापूर संस्थानच्या गादीवर येताच त्यांनी समाजाच्या सर्वच घटकांच्या कल्याणासाठी अनेक महत्त्वाचे निर्णय घेतले. त्यांनी केवळ राजेपद न भूजता एक सेवक राजा म्हणून काम केले. त्यांच्या प्रत्येक निर्णयामागे सामान्य जनतेचा विचार असायचा.
शिक्षणक्षेत्रातील क्रांती
शाहू महाराजांना समजले होते की शिक्षणाशिवाय समाज उन्नती करू शकत नाही. म्हणून त्यांनी कोल्हापूरमध्ये मोफत आणि सक्तीचे प्राथमिक शिक्षण सुरू केले. त्यांनी मागासवर्गीय विद्यार्थ्यांसाठी शिष्यवृत्ती, वसतिगृहे आणि विशेष अनुदान योजना राबवल्या. मुलींनाही शिक्षण मिळावे यासाठी त्यांनी स्वतंत्र शाळा उभारल्या.
सामाजिक समतेसाठी आरक्षण योजना
शाहू महाराज हे आरक्षणाचे जनक मानले जातात. १९०२ साली त्यांनी मागासवर्गीयांसाठी सरकारी नोकऱ्यांमध्ये आरक्षण लागू केले. हा निर्णय त्या काळात क्रांतिकारी मानला गेला. या उपक्रमामुळे हजारो लोकांना नवे जीवन मिळाले आणि शिक्षणाचे दरवाजे खुले झाले.
अस्पृश्यता निर्मूलनासाठी कार्य
त्या काळी अस्पृश्यांना समाजात मान नाही, मंदिरप्रवेश नाही, शिक्षण नाही. शाहू महाराजांनी हे बदलण्यासाठी कठोर पावले उचलली. त्यांनी अस्पृश्यांना मंदिरप्रवेश, सार्वजनिक विहिरींचा वापर आणि शासकीय सेवा मिळवून दिल्या.
महात्मा फुले आणि बाबासाहेब आंबेडकर यांचे विचार पुढे नेणे
शाहू महाराज हे महात्मा फुले यांचे विचार पुढे नेणारे होते. त्यांनी सत्यशोधक समाजाला पाठिंबा दिला. पुढे त्यांनी डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर यांना आर्थिक साहाय्य केले आणि त्यांच्या शिक्षणासाठी पुढाकार घेतला. आंबेडकर यांच्याशी त्यांचे दृढ स्नेहबंध होते.
स्त्री सक्षमीकरणासाठी भूमिका
राजर्षी शाहू महाराज स्त्रियांच्या शिक्षणाचे महत्त्व जाणणारे होते. त्यांनी स्त्रियांना उच्च शिक्षण, संपत्तीचे हक्क, पुनर्विवाह आणि सरकारी नोकऱ्यांमध्ये संधी दिल्या. त्या काळात हा अत्यंत धाडसी निर्णय होता.
कामगारांसाठी कल्याणकारी धोरणे
शाहू महाराजांनी कामगारांसाठी आठ तासांचा कार्यदिवस लागू केला. त्यांनी कामगारांसाठी कायदे बनवले, त्यांना आरोग्य सुविधा, सुट्टी आणि वेतनवाढीचे हक्क दिले.
पत्रकारिता आणि साहित्यिक योगदान
शाहू महाराजांनी समाजप्रबोधनासाठी दीनबंधू, लोकसंपत्ती यांसारख्या पत्रांचे सहकार्य केले. त्यांनी समाजसुधारक व लेखकांना मदत केली. साहित्य, नाट्य, आणि इतिहासाचे संवर्धन करण्यातही त्यांनी मोलाचे योगदान दिले.
शेवटचा काळ आणि निधन
६ मे १९२२ रोजी या थोर पुरुषाचे निधन झाले. पण त्यांच्या विचारांची ठसठशीत छाप आजही समाजात आहे. त्यांनी भारतातील सामाजिक न्यायाच्या लढ्याला नवे आयाम दिले.
आजच्या काळातील महत्त्व
आजही जातीभेद, विषमता, अज्ञान यासारख्या समस्या समाजात आहेत. अशा वेळी शाहू महाराजांची विचारधारा म्हणजे सामाजिक परिवर्तनाचा प्रकाशस्तंभ आहे. त्यांचे कार्य फक्त इतिहासाचा भाग नसून आजच्या प्रत्येक युवकासाठी प्रेरणा आहे.
उपसंहार
प्रिय मित्रांनो, छत्रपती राजर्षी शाहू महाराज हे केवळ एक राजा नव्हते, ते लोकांचे सेवक होते. त्यांनी सामाजिक समता, शिक्षण आणि न्यायासाठी आयुष्य वाहून घेतले. आपण त्यांच्यापासून प्रेरणा घेऊन समाजासाठी, राष्ट्रासाठी काहीतरी केले पाहिजे.
"ज्यांना समाजातील शेवटच्या माणसाची चिंता असते, तो खरा राजा असतो – आणि तसाच राजा होता आपला छत्रपती शाहू महाराज!"
धन्यवाद!
मराठी भाषण वाचण्यासाठी खालील बटणावर क्लिक करा
भाषण संग्रह पहा
टिप्पणी पोस्ट करा